Slechts tien dagen na het arrest van het Europees Hof voor de Rechten van de Mens in de zaak Semenya—waarbij werd geoordeeld dat atlete Caster Semenya geen eerlijk proces had gekregen, zonder te oordelen over de grond van de zaak—heeft een Belgische rechter een opvallende stap gezet in het bredere debat over de deelname van transpersonen aan vrouwensport.
In een recente beslissing (24/329/C) van de Franstalige Rechtbank van Eerste Aanleg in Brussel oordeelde de rechter dat de uitsluiting van een transgender wielrenster uit vrouwenwedstrijden discriminerend was. Daarmee werd in dit dossier uitzonderlijk wél een oordeel geveld over de grond van de zaak.
De 51-jarige wielrenster had haar licentie voor vrouwencompetities in 2024 moeten inleveren vanwege het nieuwe UCI-reglement “Eligibility Rules for Transgender Athletes”. Dit reglement stelt dat transvrouwen gedurende minimaal 24 maanden extreem lage testosteronwaarden moeten aanhouden en – sinds juli 2023 – vóór het begin van de puberteit (vóór de leeftijd van 12 jaar) in transitie moeten zijn gegaan. Omdat dat bij de betrokken renster niet het geval was, werd haar licentie ingetrokken en werd ze onmiddellijk uitgesloten van deelname aan vrouwenwedstrijden.
Tegenover dit UCI-reglement staat echter het “Framework on Fairness, Inclusion and Non-Discrimination” van het Internationaal Olympisch Comité (IOC), dat ervan uitgaat dat er geen automatisch voordeel is voor transatleten. Elke eventuele uitsluiting moet dan ook gebaseerd zijn op deugdelijke wetenschappelijke onderbouwing en bovendien aan strikte criteria voldoen.
Volgens de Belgische rechter voldeed de UCI niet aan deze norm. Het wetenschappelijk onderzoek waarop de UCI zich baseerde:
- is niet degelijk en door vakgenoten beoordeeld;
- is gebaseerd op gegevens die zijn verzameld in een demografische groep die qua geslacht en fysieke capaciteiten consistent is met de groep van transvrouwen die aan wielrennen doen; en
- toont niet aan dat transvrouwen een systematisch, oneerlijk en onevenredig concurrentievoordeel hebben ten opzichte van cisvrouwen.
Zonder dergelijk bewijs kunnen regels die feitelijk alle transvrouwen uitsluiten van vrouwencompetities, niet standhouden. De eis dat een atlete geen enkele fase van mannelijke puberteit heeft doorgemaakt, werd door de rechter als te streng en niet noodzakelijk beschouwd.
Wat zijn de mogelijke gevolgen voor de (internationale) sportwereld?
Hoewel de vrouw in kwestie op basis van deze beschikking haar licentie terug kan krijgen en ondanks de mogelijke precedentwaarde van deze uitspraak, dienen de rechtstreekse gevolgen ervan op de internationale sportsector ook genuanceerd te worden.
Allereerst is de toepassing van de uitspraak beperkt tot het Belgische grondgebied en kan de UCI bijgevolg de bestreden bepalingen nog in andere landen blijven toepassen. Bijgevolg zal de wielrenster in principe opnieuw kunnen deelnemen aan de wedstrijden georganiseerd in België, maar zal zij in het buitenland wel nog geweigerd kunnen worden op basis van dit UCI-reglement.
Bovendien gaat het om een uitspraak zoals in kortgeding van een rechtbank van eerste aanleg, waardoor andere transvrouwen zich hier niet rechtstreeks op kunnen beroepen bij het aanvragen van hun licentie. Indien hun licentie opnieuw geweigerd zou worden, zullen ook zij dus een vordering aanhangig moeten maken bij de rechtbank. Desondanks kan deze uitspraak, ook al is zij niet rechtstreeks afdwingbaar, in de toekomst dienen als gezaghebbend precedent, binnen én buiten de wielersport.
Lees hier de volledige beschikking: https://igvm-iefh.belgium.be/sites/default/files/media/documents/20250710_ano.pdf